Gà ri mường SƠN TRANG

Gà giò là gì?

Gà giò theo từ điển thì là loại gà trống còn non khi được 49 – 56 ngày tuổi. Tuy nhiên, tính theo ngày tuổi thì không chính xác cho lắm vì mỗi giống gà lại có thời gian thành thục khác nhau nên thời gian 49 – 56 ngày tuổi này chỉ mang tính chất tương đối mà thôi. Còn theo cách gọi của từng vùng miền thì gà giò là để chỉ chung cho những con gà non mới lớn (5 tuần tuổi trở lên) chứ không phải chỉ áp dụng đối với gà trống. Dựa theo tính phổ biến của cách gọi gà giò thì có thể kết luận rằng gà giò không phải là một giống già mà để chỉ những con gà còn non từ 5 tuần tuổi trở lên nhưng chưa đến tuổi thành thục (sinh sản).

Nếu so sánh với một số tên gọi khác thì gà giò cũng có thể gọi là gà non hay gà tơ đều đúng. Thậm chí, gà trống choai cũng có thể được xếp vào là một loại gà giò vì gà trống choai cũng chỉ những con gà trống mới lớn chưa đến tuổi thành thục. Bên cạnh đó, gà hậu bị cũng là loại gà chưa đến tuổi thành thục nên cũng có thể coi là một loại gà giò.

Được quý nhất là con gà trống, nó như chiếc đồng hồ báo thức, là bạn tri kỉ, nhắc báo giờ giấc. Từ xưa, người Mường tôi chẳng mấy nhà có đồng hồ, hoặc nếu hiếm hoi  nhà nào đó có được cũng chỉ xem giờ ban ngày, hoặc có khi còn chẳng quen ngó tới. Ban ngày họ đoán giờ bằng Mặt Trời, bằng cơn đói réo rỉ trong bụng. Ban đêm đoán giờ bằng cơn buồn ngủ của trẻ con. Từ quá nửa khuya trở qua ngày mới, tiếng gà gáy là chiếc đồng hồ căn chuẩn, đều đặn và thân quen trong tiềm thức người Mường bao đời.  

Tiếng gà lúc quá nửa đêm, báo sang ngày mới được gọi là gáy gáy một. Tiếng gáy lúc này để nhắc gọi những đôi trai gái, còn mải mê hò hẹn, bịn rịn đâu đó cuối dốc, đầu bản, hãy chia tay nhau về  ngủ nghỉ, để ngày mai còn lên nương. Cũng nhắc giục những người đàn bà lụi cụi, cần mẫn bên khung cửi hãy bỏ việc ngơi tay, sau ngày dài nhọc nhoài nương núi. Và nhắc báo giờ về cho những người đàn ông, lặn lội xách đèn, đốt đóm đi man, soi bắt con cua, con dế, con ếch ngoài ruộng xa, suối sâu...